नेवाः सन्देश/येा
नेपालया साास्कृतिक परम्परायात सामन्ती संस्कार धाःसां मपाः । झीसं धयाच्वना, झीगु तजिलःजि हे झीगु म्हसीका खः धयाच्वना । वास्तवय झीगु पहिचानं झीगु प्रगतिया लुखा चाली । थ्व निश्चित खः । झीग संस्कृति, परम्परायात रुढीवादी परम्परा, हिन्दुअतिवादी व लोकसम्मत धकाः तत्कालिन राजनीतिक परिवेशं नं लिघ्वासा जुयाबिल ।उकिया विरुद्ध जनतातय्त सचेतना बिइफयाच्वंगु मदु । रुपान्तर यायेत छुं नं पहल जुइफयाच्वंगु खनेमदु । थन पासा धर्म जी धयादिगु पाय्छि खा खः । आः नं झीसं दाफाभजनय् राजामहाराजाया स्तुतिगानया हालाच्वनातिनि । जब कि देशय् गणतन्त्र, संघीयताया जुयाच्वंगु दु । झीत पुलांगु क्वपुंगु बिचारं थुलि भुनातल कि पिहाा वयेफयाच्वंगु मदुनि । जिं तुयुगु ला फिना च्वना । थ्व वास्तविकता खः । समाज धकाः धयाच्वनागु दु । थाय् थासय् पंगः थनाच्वंगु दु । व रुढीवादी मान्यतायात तोडे याये फयाच्वंगु मदुनि । संके हे बियाच्वंगु मदुनि । ख्वपय् वि.सं. २०२२-२३ सालपाखे खा न्हृयःथने त्यना । किसानत बुाज्या सनिपिं अले वहे बुाज्यालिसें सम्बन्धित जुया जात्रापात्रा, पर्वत दयाच्वनि । तत्कालिन राज्यसत्तां इमित जि कथं छ्यलाच्वंगु स्पष्ट सीदु । दाफाभजन, पर्वयात नं राजामहाराजाया म्ये, सहभागीता दुथ्याका न्यायेका तल । जिमिसं छुं कुतः याना जनतातय्त सचेतता हयेत । व क्षेत्र खः गुन्हिपुन्ही । गुन्हिपुन्हि अर्थात गाइजात्राया इलय् ख्वपय् ख्यालत, प्याखंत चाहिके हइगु । गुलिं धार्मिक कथंया जुयाच्वंनि सा गुलिं मनोरञ्जन बीगु कथं अश्लिल खा क्यनाच्वनि । परम्परा उकथं हे न्हृयाना वयाच्वंगु जुल । झीगु नेवाः भाय् नं उलि हे क्यातुगु अले निता अर्थ बीज्यूगु । उकीयात छ्यला हे मनोरञ्जन बियाच्वन, न्हृयानाच्वन । ख्याल, प्याखनं छुं न्हृयाइपुकल, न्हिल सिधल । मेगु छुं बी मफुत ।वहे गाइजात्रायात जिमिसं जनतातय्त जनचेतना बीगु कथं छ्यलेगु याना । गाइजात्राय् ल्वाकिगु ला कठि हे जक खः । जिमिसं गाइचाम्ये, ख्याल क्यनेगु याना । 'वर्ग परिचय' ख्याल क्यना सामन्त, शोषकतय्गु पर्दाफास यायेगु ज्या यानागु खः । ज्यामि, किसानया समस्या, दुःख व शोषित जुयाच्वंगु क्यना पूजीपतिवर्ग, निम्नमध्यम वर्गया भेद् क्यनेगु ज्या जुल । क्यंके मब्यू, छाय्धाःसा जनता चेतनशील जुइधकाः शासकत ग्या । राजनीतिक व सामाजिक विसङ्गतियात ध्वाथुइक सरल कथं थुइकेगु हतियार जुयाबिल गाइजात्रा पर्व । पञ्चायतया उत्सर्ग कालय् वि.सं. २०३९ सालपाखे तत्कालिन सूर्यबहादुर थापां इण्डियायात जङ्गल ब्यूगु, नाकाय् ८४ वाकस हतियार वःगु, धिरेन्द्र द्यः खुइगु प्रमुख मुद्दायात क्यनेगु ज्या जुल । घिन्ताङघिसी न्हय्गु स्टेप दइगु जूगुलिं उगु न्हय्गु स्टेपय् छु क्यने त्यनागु व स्पष्ट यायेमाः ।छम्ह सूर्यवहादुर थापा व मेम्ह इण्दिरा गान्धीया रूप बिया सूर्यबहादुर थापां इण्दिरा गान्धीयात जङ्गल लः ल्हाइगु, द्यः खुायात ज्वम्ह पुलिसं द्यः खुायात हे नमस्कार याइगु क्यना धिरेन्द्रया कर्तुत उलेगु ज्या जुल । अथे हे छम्ह रसियनयात ८४ बाकस हतियार च्वयातःगु बाकस पाछायेका प्याखं ल्हुका हयेगु याना तत्कालिन राजनीतिक मुद्दात नं क्यनेगु कुतः यानागु खः । व पासापिंत राजकाज मुद्दा तयेगु ज्या तत्कालिन पञ्चायती सत्ता नं मयागु मखु । तर जनतातय्त विकृति, विसङ्गति व राजनीतिक सन्देश बीगु ज्या गाइजात्रायात छ्यलेगु याना । झीपिं न्हृयचिला वना । उकि परिवर्तनया झ्वलय् गुगु विधा खः, गुगु साास्कृतिक प्रयोग खः व प्रयोगयात समयसापेक्ष रूपं हीका यंकेमाः ।छक जिं ख्वप नगरपालिकाय् प्रस्ताव तया । ख्वप नगरपालिका नेवाःतय्गु खः । अन दाफाभजन यक्व दु । भजनत गुगु बोल खः व हीका वनेनु । व रिकर्ड यानातयेनु । नगरपालिका वाम राजनीतिया अधिनय् लाःगु जूगुलिं चाहे जूसा हीका वनेफुगु नं खः । बामनेता धाःम्ह तयार मजु । अन नं छु मछिंगु वइला धकाः ग्यात । खय्तला छता खा, चिन्तन कथं झीगु माक्र्सवाद खः, तर प्रवृत्ति फुक्कं सामन्ती अले व्यवहार फुक्कं उपयोगितावादी । वास्तविक रुपान्तरया नितिं झीसं ज्या यायेमफुनि ।'संघीय गणतान्त्रिक नेपाः' थौं स्वयां स्वदान्हृयः हे तयार जुइधुंकुगु । तर संविधान सभाय् प्रस्ताव हइगु फुक्कं केन्द्रीकृत सरकारया प्रस्ताव हइगु । यूनिभरसिटी दयेकेत हइगु प्रस्ताव नं केन्द्रीयकृत खः । संघीयताया अवधारणायात आत्मसात हे याये मफुनि । संघीयता ग्व ले सा ? गणतन्त्रला गन गन तिनि । अथे जूगुलिं थ्व फुक्कं चिजयात न्हृयःयंकेया निंतिं जनसाास्कृतिक अभियान मार्फत न्हृयाकायंकेमा । रुपान्तरणया निंतिं साास्कृतिक क्षेत्रयात हे छ्यलेमाः ।धर्मजिपिसं सङ्गीतयात न्हूगु कथं छ्यलेगु कुतः यानाच्वंगु दु । जिमिसं नं नाटक, ख्यालमार्फत जनचेतना व परिवर्तन हयेत कुतः यानाच्वनागु दु । थ्व मेगु परिवर्तनया द्योतक खः । आः झीसं बी माःगु संघीयता व गणतन्त्र विषययात व्यापक रुपं जनचेतना न्हृयःने यंकेमाःगु दु । राजनीतिक परिवर्तन जुल तर साास्कृतिक परिवर्तन जुइ फयाच्वंगु मदु । वास्तविक परिवर्तन खनेमदु, महसुस यायेफयाच्वंगु मदु । साास्कृतिक रुपान्तरण बिना झीसं वास्तविक रुपान्तरणया अनुभव याये फइमखु । उकिं झी रुपान्तरणपाखे हे वनेमाः । थ्व कुतः अति पाय्छि जू ।
- सभासद् सत्यलाल मूल
No comments:
Post a Comment