विचा दबु

 नेवाः साँस्कृतिक क्रान्तिया छुं पृष्ठभूमि

                                                 

 - प्रा. माणिकलाल श्रेष्ठ

            संघीय गणतन्त्र गुथकं नेपालय् नेवाः साँस्कृती हिउपाः गुकथं हिउपाः धइगु परिवर्तन, आमूल परिवर्तन खः सामान्य परिवर्तन मखु । अथेसां नेवाःतय्गु संस्कृती छु हिउपाः हयेगुले - नेवाःतय्गु साँस्कृतिक क्रान्तिइ गथे परिवर्तन हयेगुले धइगु खँ जुल ।
                                 स्वंगु खँ वइ -
                                 संस्कृति धैगु छु -
                                 साँस्कृतिक क्रान्ति धइगु छु -
           नेवाः संस्कृतिया मुल स्पिरित छु खः -     संस्कारय् सुसंस्कार वा संस्कारया परिस्कृत रूप हे संस्कृति जुइ । मनू न्हापा जङ्गली, व लिपा बुलुहुँ थःत परिस्कृत यायां यंकल । भिंका यंकल । बुँ ज्या यायेसल । समाज दयेकल । व सुसंस्कारित जुजु वल । मनू पशुसिवें पाः, सः, थु धकाः सीका थःत वहे कथं न्हृयाकल । वहे विकास हे संस्कृति खः । छगू हे समाजया फुक्कसिया संस्कार छताजि हे जुइमखु । मार्क्सया धारणा अनुसार समाज द्वन्द्वात्मक जुइ । छथ्व मनूत गथे न्हृयानाच्वंगु खः अथे हे तयेमा धाइपिं दइसा मेगु वर्ग व संस्कारय् मभिंगु, मछिंगु हीका वनेमाः धैगु कथं न्हृयानाच्वनि । उकिं गुगु नं युगय् मार्क्सया अनुसार यथास्थितिवादी व प्रगतिवादीदथुइ द्वन्द्व जुया वयाच्वनि धैगु मान्यता दु । र्इअनुसार परिवर्तन याना वनेमा धकाः बिचाः अनुसार न्हृयाइगु संस्कृतियात जनसंस्कृति धाइ । थन व प्रगतिशील जनसंस्कृतियात नि छक कुले ।
        चीनय् माओत्सेतुङं जनसाँस्कृतिक क्रान्ति यात, वसिवें न्हृयः किम इल सङं उत्तर कोरियाय् जनसँस्कृतिया नारा बिल । माओत्से तुङं जनसाँस्कृतिकया आवश्यकता सनु १९६० खंकूगु खः । वय्कःया अनुसार मनूतय्गु बिचालय् हे हिउपाः हयेमा तव जक क्रान्ति जुइ । तःधंगु विकृति वल चीनय् । सामन्तवादी, साम्राज्यवादीयात बुका अर्धसामन्ती, अर्धसाँस्कृतिकया थासय् जनगणतन्त्र स्थापना जुल बांलाक । दकले न्हापां डेमोक्रातिक रिभोलुसन धकाः पूजीवादी क्रान्ति जनसाँस्कृतिक क्रान्ति यात । लिपा समाजवादी क्रान्ति यात । समाजवाद धाइगु छु - समाजवाद धइगु र्सवहारा वर्गया राज्य । अले समाजवादया निर्माणया अवधिइ तये माःगु शैद्धान्तिक दृष्टिं र्सवहारा अधिनायकत्व ।
           तर माओ छु खँ खन -     चीनय् र्सवहारा वर्गया अधिनायकत्व धाधां र्सवहारा वर्गया प्रतिनिधित्व याइगु पाखें कम्युनिष्ट पार्टी अधिनायकत्व वल । मार्क्स धाःगु ला व खँ मखु, र्सवहारा वर्गया अधिनायकत्व धाःगु थासय् र्सवहारा पार्टी अधिनायकत्व वल । थ्व गुलि ग्यानापु ! सुरुइ ला पार्टी अधिनायकत्व वल । लिपा पार्टी अधिनायकत्व जुजुं केन्द्रीय कमिटीया अधिनायकत्व जुल । उकियात वां छ्वय्त माओ साँस्कृतिक क्रान्ति हःगु खः ।
'कम्युनिष्ट पार्टी धइगुला र्सवहाराया प्रतिनिधि पार्टी र्सवहारातय्गु हितया निंतिं ल्वाइगु । वहे र्सवहाराया हित विपरीत वंसा वया नेतृत्वयात हे वांछ्वयेमाल धकाः जनसाँस्कृतिक क्रान्तिया नारा ब्यूगु खः । पार्टी हेडक्वाटरय् बमबारी याः । केन्द्रीय नेतृत्वयात हे बम कयेका ब्यू । जनतायात मभिं, मज्यूगु ज्या याःगु जूगुलिं बमबारी याः धाःगु खः, व चीनया जनसाँस्कृतिक क्रान्ति । थ्व क्रान्तिया दर्शन "श्रमिक जनता र्सार्वभौम खः पाटी मखु ।
           उखे कोरियाय् साँस्कृतिक क्रान्ति धइगु छु - अबलय् समाजवाद मवनि, पिपुल्स डेमोक्रेसी -जनताको जनवाद), पावर ला जनताया ल्हातय् वल । शोषण नं अन्त यात । अथेसां वर्गया भेद ला बाकि दनि नि, वर्गीय शोषण जकं मन्त । किसानमजदुरत व धनी वर्गया भेद यक्व दनि । साँस्कृतिक स्तर नं यक्वं दनि । जनताया शैक्षिक स्तर, जीवनस्तर समान कथं थकायेगु । साँस्कृतिक रुपं सम्पन्न मनूतय्सं दक्वं खँ स्यू, तर श्रमिक, किसानं मस्यु । उच्चमावि तक सकसित शिक्षा बीगु । ज्या याइपिसं छु मस्यू, सःस्यूपिसं फुक्कं स्यू । थ्व भेद कम यायेत साँस्कृतिक क्रान्ति जुल । थुकथं कोरियाय् साँस्कृतिक क्रान्तिया अर्थ सम्पूर्ण जनताया साँस्कृतिक जीवन सार थकायेगु खः ।
           थथे चीनय् व कोरियाय् जूगु साँस्कृतिक क्रान्ति खः । नेपालय् थुगु निताजिं साँस्कृतिक क्रान्ति आवश्यक जु ।                       ( दँ १, ल्याः १, ने.सं. ११३२ कछलाथ्व पंचमी)