त्वाः मदुगु स्वापू

           थौं चान्हय् मिखा ध्वाखा थें । घण्टाघरं थाःगु सः न्हाय्पनय् थ्वयाच्वन । प्यताःतक थाःगु सः ताः । लिपा मताल । न्हृयलं चाःबलय् द्यः तुइधुंकल ।  दना । थौं तताया ल्वःचाः वनेमानि । म्वःल्हुयाः ब्याः -बिचाः) वनेगु ज्वलं चि, पालु, बजि, मरी बाता छगलय् तया । कुने "नानी ..." धकाः निकः तक सःतूगु सःताल । जि झसंग वन । थ्व सः ला ततायागु थें च्वं । थौं म्हगसय् नं जिं तता नाप हे ब्याः वनेगु ज्वलं मिलेयाना च्वनाम्ह । च्वतं मातनय् वनाः स्वःवना । सुं नं मदु । थाहां तुं वया । थ्व जितः भान जक जूगु जुइमाः । मदये धुंकूम्ह गनं सःतःवइ । तता लुमनाः मिखां खुसि बाः वःथें ख्वबि वल । मिखां छुं हे मखन । कोथाय् वनाः ध्यान याये थें मिखा तिसिना । नुगः हिइसे च्वनावल । सँकिपा स्वये थें मचानिसें ततानापं हृवना वयाच्वनागु छसीकथं खनेदया वल । जिपिं निम्ह दँ मपाः । जिपिं तःजःखलःत । काय्मस्त तःम्ह दु । तर म्हृयाय्या नामं तःबाःया म्हृयाय् जि सिबे दच्छि थँम्ह तता व जि जक । जिमि निम्हय्सिया दथुइ मब्याःगु खँ छुं मदु । तता तसकं भिं, वया नुगः तसकं क्वातु । सुयागुं दुःख वं स्वयेमफु । मेपिनि नःगु स्वयाः लुधंम्ह । सुयातं नुगलय् घाः लाकेगु ला छु खँ, थःगु म्हय् च्वंम्ह सि छम्ह स्यायेगु तकं वया ल्हाः मवं । थः मफुसा वास्ता मदु । लहिनातःम्ह खिचा छम्ह जक मफुतकि वया नुगःद्यः खाये धुंकी । मामं थः मचायात बिचाः याये थें ब्वहलय् पाछायां जिल ला, लुकुं छिनां जिल ला । व इधुथिधू जुयाच्वनी । म्हं मफुम्ह खिचायात ल्वय् क्वमलाःतले वया कथुं नसा कुहांवनी मखु । वया साक्क नयेमाः धयागु मदु । न झःझः धायेक तिसां तिइमाः धयागु दु । न्हृयाम्हेसिनं न्हृयागु धाःसां वास्यकक न्हिली । तं चाये धयागु मदु । छेँय् छुं छता नयेगु दतकि थःगु ब्वं क्वपालाः बाहालय् च्वंपिं चीमिपिंत इना ब्यूवनी । जि न्हृयाबलें वया किपालु थें व वनीथाय् च्वनीथाय् ल्यूल्यू न्हृयःन्हृयः जुइगु भचा मखनकि वं जितः जिं वयात माःवनेगु । जिपिं थथे छथासं प्यपुंगु खनाः नुगः मूपिं नं दयेफु । थज्याःगु खँय् जिमिसं च्यूताः मतया । वया ज्याथः जिथिपिं धालकि साप यः । भिंपिं मनूतय्सं चितासू सीमखु धाःथें ततां नं सुख धयागु मस्यू । मांम्ह न्हृयाबलें मफु । थः अजा अजि जक नं मखु पाजुबाज्या तक यागु सुसाःकुसाः याये तक नं व भचा हे उसि मचाः । बरु आखः ब्वनेगु हे त्वःताछ्वत वं, छेँज्या कतायेगु मत्वःतू वं । बैस न्हृयाबलें छथासं थातं च्वनाच्वनी मखु । इलं वयात नं ल्यासे यानाहल । हिसिचा दुगु ख्वाः । नाइसे च्वंगु सः । ज्या नीम्ह धकाः सकस्यां स्यूम्ह । यक्व थासं धायेकेहल । सुं मदुपिं अजा अजिपिंत वानाः पय्नं वनेमखु धकाः खँ मफः । सकसियां व पिवाः जूसां मां, अजा, अजि छम्ह छम्ह यानाः वयात वाना वन । वया लिधंसा सुं हे मन्त । चमांम्हेसिया म्हयाय्चां दुःख सीभनं म्हाः धायेकं तःमां सिमां गायेमाः धकाः तःमिपिन्थाय् इहिपा यानाबिल । थःछँेया लिधंसा मदुम्ह धया थें ला केहेँभतपिंसं च्वाथः सुकू थें ध्वदुतकि थाथा याइगु जुयाच्वन । मचा छम्ह जक दुगु जूसां मचाया ख्वाः स्वयाः मन तयाच्वने दइगु । दुःख सीमाःगु कपाः न्हृयाक्व च्वःसां थिया वइमखु । सुनां यानाः भिंके फइमखु धयाथें हे ग्यानापुगु ल्वचं कल । लिपा बुलुहुं बुलुहुं सने मफया वन । वयात सःतलकि प्यपुनाच्वंगु वयागु मिखाफुसि उलास्वइ । उघ्रिमय् वया मिखाया धकिं तिनाछ्वइ । वं थम्हं ल्वय् झयातुगु सीकाः    नुगलय् खँ वायेका च्वंगु जुइमाः । म्वातले सकसितं फक्व ग्वाहालि यानाच्वंम्ह बाल ... "भिंगु ज्या याःसा भिं जुइ" धयातःगु, छुं मस्यूपिंत मुस्या ग्ययेकु थें ताल । "खाइसि पिनाः चाकुसि सइमखु । चाकुसि सयेकेगुसा भिंगु चाकुसिमा पीमाः ।" धयातःगु मनूतय्सं मखुगु ज्या याइ धकाः ख्याच्वः ब्यूगु जुइमाः । "खःगु याःपिंत द्यवं रक्षा यायेमाःगु खःनि । द्यः धयापिं म्हगसय् दइपिं ज्यः ला - मखुसा थःजक कतिलाःसा न्हृयागुं याना जुइपिं नुगलय् हि मदुपिं मनूत च्वय् च्वय् लानाः कतिलाःपिसंत नं अपिं हे । हारां खनां नारां ग्याःगु ला मखु ला - न्हृयाथासं बल्लाःत्याः । थौंकन्हय् मभिंपिं मनूतय् च्वये च्वये धाःगु नं द्यवं मिखा तिसिनाः मखा - हानं नुगलय् भन्ते गुरुमांपिंसं उपदेश बिया बिज्याःगु लुमंसे वल । छझाः जि लपंख्याःयागु जालय् मभिंगु मस्यूगु थाय् तक्यं थें ताल । "मभिंगु हाकुतिना छ्वयेगु, भिंगु नुगलय् तयेगु, थ्व बुद्धया शासन खः( बुद्ध बचन ।" छगः सि पाउँ जुल धायेवं सिमा नापं पाउँ धायेगु पाय्छि मजू । तता नं ला छम्ह बोधिसत्व खः धकाः मतिइ वल । मखुगु याःपिनि छुर्ंर् इ तक ला जय जुइ । सदां जुइमखु । न्हृयाक्व दुःख सीमाःसां मभिंगु ज्या मयायेगु मनं मनं क्वःछिना । जि झुमिं यंम्ह थें जिगु न्हृयपु, मदये धुंकूम्ह तताया जःखः ल्यू न्हृयः चाःहिलाच्वन । थुगु हे इलय् घण्टाघरया सलं जि झसंग जुल । वाथाक्क दनाः ब्याःवने धकाः तयातयागु बाताय् छता छता यााः हलंज्वलं तयाव. च्वना ।जि छकः लुधंक ख्वयेमास्तिवल । जि उइँ थें । ब्याःया ज्वलं फुक्क बँय् । बाता लखं बिलिबिलि जाल । थ्व छु जूगु - बाताय् भय्बियाच्वंगु लखय् वास्यावास्या न्हिलाः ततां छुं धाःथें ताल । मेपिनि लागि जि सीसां छंगु लागि जि मसीनि । छंगु नुगलय् प्यपुनाच्वंतले जि गबलें सीमाली मखु ... सीमाली मखु ... सी ... मखु ।

                                                                                                                - विमला शाक्य

संघीय गणतन्त्र नेपाःया नितिं जनचेतना ज्याझ्वः

नेवाः सन्देश/येा          

             नेपालया साास्कृतिक परम्परायात सामन्ती संस्कार धाःसां मपाः । झीसं धयाच्वना, झीगु तजिलःजि हे झीगु म्हसीका खः धयाच्वना । वास्तवय झीगु पहिचानं झीगु प्रगतिया लुखा चाली । थ्व निश्चित खः । झीग संस्कृति, परम्परायात रुढीवादी परम्परा, हिन्दुअतिवादी व लोकसम्मत धकाः तत्कालिन राजनीतिक परिवेशं नं लिघ्वासा जुयाबिल ।उकिया विरुद्ध जनतातय्त सचेतना बिइफयाच्वंगु मदु । रुपान्तर यायेत छुं नं पहल जुइफयाच्वंगु खनेमदु । थन पासा धर्म   जी धयादिगु पाय्छि खा खः । आः नं झीसं दाफाभजनय् राजामहाराजाया स्तुतिगानया हालाच्वनातिनि । जब कि देशय् गणतन्त्र, संघीयताया जुयाच्वंगु दु । झीत पुलांगु क्वपुंगु बिचारं थुलि भुनातल कि पिहाा वयेफयाच्वंगु मदुनि । जिं तुयुगु ला फिना च्वना । थ्व वास्तविकता खः । समाज धकाः धयाच्वनागु दु । थाय् थासय् पंगः थनाच्वंगु दु । व रुढीवादी मान्यतायात तोडे याये फयाच्वंगु मदुनि । संके हे बियाच्वंगु मदुनि । ख्वपय् वि.सं. २०२२-२३ सालपाखे खा न्हृयःथने त्यना । किसानत बुाज्या सनिपिं अले वहे बुाज्यालिसें सम्बन्धित जुया जात्रापात्रा, पर्वत दयाच्वनि । तत्कालिन राज्यसत्तां इमित जि कथं छ्यलाच्वंगु स्पष्ट सीदु । दाफाभजन, पर्वयात नं राजामहाराजाया म्ये, सहभागीता दुथ्याका न्यायेका तल । जिमिसं छुं कुतः याना जनतातय्त सचेतता हयेत । व क्षेत्र खः गुन्हिपुन्ही । गुन्हिपुन्हि अर्थात गाइजात्राया इलय् ख्वपय् ख्यालत, प्याखंत चाहिके हइगु । गुलिं धार्मिक कथंया जुयाच्वंनि सा गुलिं मनोरञ्जन बीगु कथं अश्लिल खा क्यनाच्वनि । परम्परा उकथं हे न्हृयाना वयाच्वंगु जुल । झीगु नेवाः भाय् नं उलि हे क्यातुगु अले निता अर्थ बीज्यूगु । उकीयात छ्यला हे मनोरञ्जन बियाच्वन, न्हृयानाच्वन । ख्याल, प्याखनं छुं न्हृयाइपुकल, न्हिल सिधल । मेगु छुं बी मफुत ।वहे गाइजात्रायात जिमिसं जनतातय्त जनचेतना बीगु कथं छ्यलेगु याना । गाइजात्राय् ल्वाकिगु ला कठि हे जक खः । जिमिसं गाइचाम्ये, ख्याल क्यनेगु याना । 'वर्ग परिचय' ख्याल क्यना सामन्त, शोषकतय्गु पर्दाफास यायेगु ज्या यानागु खः । ज्यामि, किसानया समस्या, दुःख व शोषित जुयाच्वंगु क्यना पूजीपतिवर्ग, निम्नमध्यम वर्गया भेद् क्यनेगु ज्या जुल । क्यंके मब्यू, छाय्धाःसा जनता चेतनशील जुइधकाः शासकत ग्या । राजनीतिक व सामाजिक विसङ्गतियात ध्वाथुइक सरल कथं थुइकेगु हतियार जुयाबिल गाइजात्रा पर्व । पञ्चायतया उत्सर्ग कालय् वि.सं. २०३९ सालपाखे तत्कालिन सूर्यबहादुर थापां इण्डियायात जङ्गल ब्यूगु,  नाकाय् ८४ वाकस हतियार वःगु, धिरेन्द्र द्यः खुइगु प्रमुख मुद्दायात क्यनेगु ज्या जुल । घिन्ताङघिसी न्हय्गु स्टेप दइगु जूगुलिं उगु न्हय्गु स्टेपय् छु क्यने त्यनागु व स्पष्ट यायेमाः ।छम्ह सूर्यवहादुर थापा व मेम्ह इण्दिरा गान्धीया रूप बिया सूर्यबहादुर थापां इण्दिरा गान्धीयात जङ्गल लः ल्हाइगु,  द्यः खुायात ज्वम्ह पुलिसं द्यः खुायात हे नमस्कार याइगु क्यना धिरेन्द्रया कर्तुत उलेगु ज्या जुल । अथे हे छम्ह रसियनयात ८४ बाकस हतियार च्वयातःगु बाकस पाछायेका प्याखं ल्हुका हयेगु याना तत्कालिन राजनीतिक मुद्दात नं क्यनेगु कुतः यानागु खः । व पासापिंत राजकाज मुद्दा तयेगु ज्या तत्कालिन पञ्चायती सत्ता नं मयागु मखु । तर जनतातय्त विकृति, विसङ्गति व राजनीतिक सन्देश बीगु ज्या गाइजात्रायात छ्यलेगु याना । झीपिं न्हृयचिला वना । उकि परिवर्तनया झ्वलय् गुगु विधा खः, गुगु साास्कृतिक प्रयोग खः व प्रयोगयात समयसापेक्ष रूपं हीका यंकेमाः ।छक जिं ख्वप नगरपालिकाय् प्रस्ताव तया । ख्वप नगरपालिका नेवाःतय्गु खः । अन दाफाभजन यक्व दु । भजनत गुगु बोल खः व हीका वनेनु । व रिकर्ड यानातयेनु । नगरपालिका वाम राजनीतिया अधिनय् लाःगु जूगुलिं चाहे जूसा हीका वनेफुगु नं खः । बामनेता धाःम्ह तयार मजु । अन नं छु मछिंगु वइला धकाः ग्यात । खय्तला छता खा, चिन्तन कथं झीगु माक्र्सवाद खः, तर प्रवृत्ति फुक्कं सामन्ती अले व्यवहार फुक्कं उपयोगितावादी । वास्तविक रुपान्तरया नितिं झीसं ज्या यायेमफुनि ।'संघीय गणतान्त्रिक नेपाः' थौं स्वयां स्वदान्हृयः हे तयार जुइधुंकुगु । तर संविधान सभाय् प्रस्ताव हइगु फुक्कं केन्द्रीकृत सरकारया प्रस्ताव हइगु । यूनिभरसिटी दयेकेत हइगु प्रस्ताव नं केन्द्रीयकृत खः । संघीयताया अवधारणायात आत्मसात हे याये मफुनि । संघीयता ग्व ले सा ? गणतन्त्रला गन गन तिनि । अथे जूगुलिं थ्व फुक्कं चिजयात न्हृयःयंकेया निंतिं जनसाास्कृतिक अभियान मार्फत न्हृयाकायंकेमा । रुपान्तरणया निंतिं साास्कृतिक क्षेत्रयात हे छ्यलेमाः ।धर्मजिपिसं सङ्गीतयात न्हूगु कथं छ्यलेगु कुतः यानाच्वंगु दु । जिमिसं नं नाटक, ख्यालमार्फत जनचेतना व परिवर्तन हयेत कुतः यानाच्वनागु दु । थ्व मेगु परिवर्तनया द्योतक खः । आः झीसं बी माःगु संघीयता व गणतन्त्र विषययात व्यापक रुपं जनचेतना न्हृयःने यंकेमाःगु दु । राजनीतिक परिवर्तन जुल तर साास्कृतिक परिवर्तन जुइ फयाच्वंगु मदु । वास्तविक परिवर्तन खनेमदु, महसुस यायेफयाच्वंगु मदु । साास्कृतिक रुपान्तरण बिना झीसं वास्तविक रुपान्तरणया अनुभव याये फइमखु । उकिं झी रुपान्तरणपाखे हे वनेमाः । थ्व कुतः अति पाय्छि जू ।

                                                                                                                - सभासद् सत्यलाल मूल

कुमार काश्यप महास्थविर मन्त

नेवाः सन्देश / यें

           नेपालय् बुद्ध धर्मया माध्यमं समाजय् चेतना ब्वलंकेगु ज्या थःगु जिवंकाछिं यानादिम्ह बौद्ध विद्धान भिक्षु व संघउपनायक भिक्षु कुमारकाश्यप महास्थविर ८५ दाय् मदुगु दु । म्हिगः न्हिनय्१:०५ ताःइलय् वयेकः मदुगु खः । नेपाःया छम्ह जक त्रिपिटकाचार्य भिक्षु कमार काश्यप महास्थविर ताःई न्हृयःनिसें जलाास्य व चिनिया ल्वचं कयाः उसाय् मदयाच्वम्ह भन्तेयात काठमाडौं मोडल अस्पतालय उपचार याकाच्वंगु इलय् वय्कःअन हे मदुगु खः । वय्कःयागु पार्थिव शरिरयात म्हिगः न्हिच्छि बुद्ध विहारमा तयातःगु खःसा थौं न्हिनसिया १२ ताःइलय् बौद्ध परम्परा कथं आनन्दकुछटी विहारया लिक्कसं च्वंगु प्रवजित दीपय् दाहसंस्कार याइगु खा सीदुगु दु ।एकतन्त्रीय जहाानिया राणाशासन विरुद्ध आन्दोलन जुयाच्वंगु    इलय् पाल्पा तानसेनया अष्टमान शाक्य १६ दा दुबलय् श्रामणेर कुमार काश्यपया नामं बुद्ध धर्मया लापुइ दुहाावःगु खः । वय्कः राणाकालननिसें धार्मिक ज्ञानया माध्यमं न्यायपूर्ण व समानताय् आधारित समाज, मुलुकया स्वतन्त्रता व भाषिक अधिकारया नितिं न्हृयज्याना च्वनादीम्ह खः ।

नेपालभाषाया छम्ह विद्वान डा. जनकलाल वैद्य

         झीगु नेवाः भाय्, सास्कृति व साहित्ययात म्वाका तयेमाः धइगु बिचाः यानाः निस्वार्थ भावं सेवा यानाच्वनादीपिं म्हृवः हे जक व्यक्तित्वत झीगु समाजय् दु । उकी मध्ये यक्व ई न्हृयःनिसें कविता, नाटक, बाखं च्वयेगुया नापं समीक्षा तक नं यनाः नेवाः साहित्ययात तःमि यानाच्वनादीम्ह छम्ह हनेबःम्ह व्यक्तित्व खः "डा. जनकलाल वैद्य" ।
         थनी न्हय्दा न्हृयः नेपाल संवत् १०५४ स भाजु रामलाल वैद्य व मय्जु आशामाया वैद्यया कोखं यलया क्वाःबहालय् वय्कःया जन्म जुल । वयां लिपा २०१७ साल पाखें मय्जु बिष्णुदेवी वैद्य लिसे वय्कःया इहिपा नं जुल । वय्कःपिनि स्वम्ह काय् व छम्ह म्हृयाय्लय् माइलाम्ह काय् धाःसा मदये धुंकल । थौंकन्हय् धाःसा यलया महालक्ष्मीस्थानय् च्वनादी । उगु इलय् भाजु डा. जनकलाल पाटन हाइस्कुलं एस.एल.सी. पास यानाः त्रिचन्द्र कलेजय् ब्वनादिल अले एम. ए. धाःसा त्रिभुवन विश्व विद्यालयनं यानादिल ।
         वि.सं. २०४१ सालय् "नेपालभाषाया प्राचीन काब्यया सिर्जनात्मक अध्ययन" शीर्षक विषयया त्रि.वि.वि. पाखें विद्यावारिधि उपाधि कयादीम्ह दकलय् न्हापांम्ह ब्यक्तित्व हे डा. जनकलाल वैद्य खः ।
मचांनिसें हे आखः ब्वनेगु इच्छा दुम्ह भाजु जनकलालं धयादी— "उबलय् झिदा झिंछदाति दुबलय् न्हूगलय् पाजुपिनथाय् हे अप्वः च्वनेगु, अन पासापिंनं यक्व दु । अले लिक्कं छम्ह आखः ब्वंकीम्ह मास्तर नं च्वनादी । वय्कःयाथाय् मस्त बथां बथां आखः ब्वं वइगु स्वयाः तसकं आखः ब्वनेगु इच्छा जुयावल ।" व इलय् पासापिसं स्कुलय् यंकाः जााच बीकाः पास यानालि भर्ना तक नं यानाब्यूगु खा लुमंकादी ।
         थःगु पढाइ सिधयेकाः आदर्श कन्या निकेतन स्कुलय् स्वदा प्यदाति आखः ब्वंाकादिल । वयां लिपा दरवार कलेज / थौंकन्हय् महेन्द्र रत्न कलेज दुथाय्) ताहाचलय् व त्रिचन्द्र कलेजय् नं अध्यापन यानादिल । स्वीन्यादा तक अध्ययन यानालि जक वय्कः -निवृत्तिभरण) रिटायर्ड जुयादिल ।
         अध्ययन व अध्यापनया अलावा मचांनिसें हे साहित्य पाखे रुचि तयादीम्ह भाजु डा. जनकलालं धयादी— "उबलय् स्कुलया हाफटाइमय् पासापिं छथाय् च्वनाः कविता च्वयाः ब्वनाः न्यंकेगु । अथे हे छन्हु अन साहित्य सम्मेलन जुल उके सभापति जूम्ह कवि सिद्धिचरण श्रेष्ठ खः । उबले वय्कलं नं ब्वति कयाः 'सुलाकासा' धइगु कविता ब्वनाः न्यंकागु खा नं लुमंकादी । व इलय् सकसिनं कविता बांलाः धकाः स्याबासी नं ब्यूगु जुयाच्वन । वयां लिपा नं कवि सिद्धिचरणं न्हृयाथाय् नापलाःसां कविता, बाखं आदि च्वयेगु यायेमाः धकाः प्रोत्साहन बियादीगु नं धयादी ।"
         गन इच्छा यात, अन द्यवं ईयात अनुकूल यानाबी धयाथें आदर्श कन्या स्कुलय् ब्वंकाच्वनादीगु इलय् विद्यालयया किरण पत्रिका पिकायेगु फुक्क जिम्मा वय्कःयात बियातःगु जुयाच्वन । उबलेनिसेंनं झन् हे च्वयेगु बानी जुयावल । उलिजक मखु त्रिचन्द्र कलेजय् अध्यापनया इलय् सुथसिया झिता निसें न्याता ई तक थःगु ब्वाकेगु ज्या क्वचायेकाः नं च्वयेगु ज्या यानाच्वनादीगु जुयाच्वन । मेपिनि छघौ निघौ ई बितय् याये थाकु धाइगु । तर वय्कःयात धाःसा ई वंगु हे मचाइगु खा नं कनादी ।
         जागिरं निवृत्तीभरण जुइधुंकाः नं कविता, नाटक, बाखंया नापं समीक्षा यायेगुली निरन्तरता हे बियाच्वनादिल । वय्कःया प्रकाशित जुइधुंकूगु कृतित खः— सिद्धिदास अमात्यया सत्यसती खण्डकाव्यया समालोचना ग्रन्थ -वि.सं.२०२४), राष्ट्रिय अभिलेखालय, आशा सफूकुथिया अभिलेख ग्रन्थया वणर्ात्मक सूची च्वसापासा काठमाडौं -वि.सं.२०४८), कल्याणी नाटक -वि.सं.२०२४) कीर्तिलक्ष्मीया पलाः एकांकी स्वयम्भुया मिखा कथा संग्रह -वि.सं.२०४०) नेपालभाषाया प्राचिन काव्य सिर्जना -नेपाल राजकीय प्रज्ञाप्रतिष्ठान/२०५९) गोरखापत्र, कान्तिपुर, इनाप, खेलुइताः, मधुपर्क, झी, सितु आदि थीथीगु पत्रपत्रिकाय् अनुसन्धानात्मक, समीक्षात्मक व सिर्जनात्मक लेख रचना यानाः नापं न्यातपोल देगःया निर्माण प्रतिष्ठान कार्य सम्बन्धी अभिलेख ग्रन्थया अनुसन्धानात्मक व विश्लेषणात्मक अध्ययन -२०६१) आदि यक्व यक्व च्वयादीधुंकूगु दु ।
वय्कलं यानादीगु साहित्य सेवां यानाः यक्व सिरपाःत कायेगु सौभाग्य नं प्राप्त जूगु दु । नेपाल राजकीय प्रज्ञाप्रतिष्ठान पाखें मायादेवी पुरस्कार -२०५३), महेन्द्र विद्याभूषण, त्रि.वि.वि. व श्री ५ या सरकारपाखें दीर्घसेवा पदक, जानपद, सेवापदक, श्री ५ वीरेन्द्र शुभराज्यभिषेक पदक, साहित्यया मूलुखां भाषा ज्योति -वि.सं.२०५८), सनातन धर्म सेवा समिति पाखें अभिनन्दित व प्रतिभा पुरस्कार आदि यक्व सिरपा कयादीधुंकूगु दु । 
         थःगु मां भाय्यात मतिना यायेगु झी सकसिगु कर्तब्य खः । नेपालीभाषी व भाषा बन्धुपिन्सं नेवाः भाय् व थःथःगु मेगु भाय् जुइमा थुपिं नेपाःया अनमोल सम्पति खः धइगु खा ल्वःमंके मज्यू धइगु वय्कःया बिचाः खः । वय्कलं च्वयादीगु सफुतिइनं उज्वःगु हे भावना क्यनादीगु दु । नेपाः देय्, जाति, नेवाः संस्कृति सदां अमर जुया च्वनेमाः धइगु वय्कःया कामना दु । जिवंकाछि निःस्वार्थ भावं नेवाः साहित्ययात याना बाखं, कविता, नाटक व समीक्षा च्वयाः तःमि यानादीम्ह भाजु डा. जनकलाल वैद्यया व्यक्तित्वयात झी सकलें नेवाःतय्सं अनुसरण यानाः वनेफुसा बांलाइ ।                                        न्हृयःब्वयाः - मधु श्रेष्ठ

१७,७५० घौ राष्ट्रिय ध्वजाबाहक क्याप्टेन चन्द्र बहादुर शाक्य

नेवाः सन्देश /यें

      ईया ह्यूपाः नापं नेपाःमित यक्व हे शिक्षित जुया वयेधुंकूगु दु । डाक्टर, इन्जिनियर, पाइलट, प्रशासनया नापं मेमेगु नं थीथी विषयत ब्वनेगुली नेवाःत यक्व न्ह्यःने वनेधुंकूगु दु । न्हापा न्हापा जूसा थःमस्तय्त पाइलत ब्वंकेत मांबौपिं भतिचा ग्याइगु खनेदु । उकेनं जोखिमपूर्ण ज्या धालकि नेवाःत उलि न्ह्यःने वनिमखु धइगु धापू नं झीसं न्यनाः हे वयाच्वनागु दु । छम्ह कुशल पाइलत जुयाः थःगु कार्यकालया दुने छुं हे किचलं मगायेकुसें स्वच्छ आचरण व सफलतापूर्वकं ज्या यानादीधुंकूम्ह अले थौंतक नं थम्हं फुगु समाजसेवा यानाः हे च्वनादीम्ह हनेबहःम्ह ब्यक्तित्व नं झीगु नेवाः समुदायलय् हे दु । वय्कः खः –भाजु क्याप्टेन चन्द्रबहादुर शाक्य । थौसिवें ख्वीखुदँन्ह्यः येँया ङत (न्यत) पाःच्वय् स्व. भाजु जोगवीर सिं शाक्य व स्व. मय्जु  मोतीलानी शाक्यया कोखं वय्कःयागु जन्म जुल । स्वम्ह तःकेहेँ व न्हय्म्ह दाजुकिजाय् दकलय् तःधिकःम्ह काय् वय्कः हे खः । २०३० सालपाखे धाःसा मय्जु नानीमैयाँ शाक्यलिसे वय्कःया इहिपा जुल । थौंैकन्हय् निम्ह काय् व छम्ह म्ह्याय्लिसे वय्कःपिं येँया नयाँबजारय् च्वनादी । २०१९ सालया येँया दरवार हाइस्कूलं क्ीऋ फस्ट डिभिजनं पास यानादिल । अले आई.एस्.सी. व बी.एस्.सी. धाःसा त्रिचन्द्र कलेजं पास यानादिल । पाइलत पेशायात जोखिमपूर्ण तायेकीपिं ला आःतक नं झीगु समाजय् दु । व इलय् नं पाइलत ब्वनेगु इच्छा नं वय्कःयात गुकथं दत धैगु सन्दर्भय् धयादी थःगु हे प्रेरणां धायेमाल, मचाबले आखः ब्वनेगु त्वःताः हे हवाइजहाज ब्वयेकूगु स्वः जुइगु । मांबाःपिन्त यक्व सम्झेबुझे यासेंलि जक न्हय्म्ह मछिं काय्पिं दयाः ला गथे खः बल्ल पाइलट ब्वनेगु लागिं उजं बियादिल धइगु खँ नं कनादी ।” व इलय् तत्कालिन सरकारपाखें मित्र राष्ट्र पाकिस्तानय् कमर्सियल पाइलटया तालिमया निंति छात्रवृत्ति कायेगु अवसर नं प्राप्त जुल । अले १९६९ पाखे तालिम पूरा नं यानादिल । पाइलटया तालिम पूवंकाः नेपाः लिहांवयालि यक्व संघर्ष यानाः जक तत्कालिन शाहि नेपाल वायुसेवा निगमय् ज्या यायेगु अवसर दत । अनं दकलय् न्हापा सह–पाइलतया रूपय् डी.सी—३, फोकर फ्रेण्डशीप–२७, एच.एस. ७४८ एभो, डी.एच.सी–७ ट्वीनअटरया नापं ७२७ व ७५७ यात नं ब्वयेकादिल । शाहि नेपाल बायुसेवा निगमया फुक्कं थासय् ब्वइगु जहाज नं वय्कलं ब्वयेकादी धुंकूगु दु । कर्तब्यनिष्ठ जुयाः ज्या यानादीम्ह भाजु चन्द्रबहादुर सन् १९७६ क्याप्टेनय् बढुवा नं जुल । थःगु कार्यकालया अवधि १७ हजार ७ सय ५० घण्टा राष्ट्रिय ध्वजाबाहक उडान पूरा यानागु खँ नं कनादी । सन् १९९७ स्वदँया निंति नेपाल एअरलाइन्स पाइलट एसोसियससय् अध्यक्ष चुने जुल । थ्व हे झ्वलय् धयादी उबले शा.ने.वा.नि. विदेश बोइङ्ग बालं हयेगु निर्णय व विदेशी पाइलटतय् हयाः ज्या सञ्चालन यायेगु खँयात कयाः यसोसियसनपाखें यक्व विरोध यानागु खः ।” उलिबाहेक पाइलटतय्गु हक हितया लागि नं यक्व ज्या यानागु खँ नं कनादी । पाइलट पेशाय् छगू अलग्ग कथंया नियम दु । खुलाय् छकः स्वास्थ्य परिक्षण मयासें मगाः । व हे परिक्षणया कथं जक लाइसेन्स रिन्यू याइगु चलन दु । न्यय्च्यादँ दयेवं निवृत्तिभरण कायेमाःगु नेपाःया कानुनय् दु । थ्व हे सन्दर्भय् धयादी— “न्यय्च्यादँ दयेधुंकाः नं स्वास्थ्य परिक्षण नं एकदम थिक जू । अले ज्या यायेगुली नं उलि हे सक्षम व आँट दुसां नियमं यानाः सन् २००३ निवृत्तिभरण कायेमाल ।” अथेखःसां वय्कः थःगु कार्यकालप्रति सन्तुष्ट जू, नापं सरकार व शाही नेपाल बायुसेवा निगमप्रति आभारि जुयागु दु नं धयादी । इलट ब्वनेगु लागिं छात्रवृत्ति मिलय् मजुल धाःसा थ्व विषयस ब्वनेगु निंतिं आपाः हे ध्यबाया आवश्यक जुयाच्वन । अथेखःसां थौंकन्हय्यापिं विद्यार्थीत आखः ब्वनेत उत्सुक जूगु खनेदु । थ्व हे सन्दर्भय् धयादी पेशा आर्थिक रूपं स्वयेबले नं यक्व बांलाः, अले मनूतय्सं गुखि जोखिमपूर्ण तायेकीगु खः उलि धाःसा मखु ।” छम्ह पाइलट जुयाः नियमया दुने च्वनाः ज्या यायेमाः, अले हवाइजहाज ब्वयेकेबले गुबलें नं टेन्सन कायेगु याये मज्यूगु खँय् नं जोड बियादी । आर्थिक रूपं स्वयेबले तसकं आकर्षक खनेदुगु थ्व पेशाय् व इलय् प्रधान मन्त्रीया सिबेनं आपाः तलब दु धाइ । थौंकन्हय् धाःसा छुं प्रतिशत मिसात नं थ्व पेशाय् वनेधुंकूगु दु । देय्या परिस्थितिं यानाः ला गथे खः, थ्यंमथ्यं निसःति विद्यार्थीत पाइलट ब्वनावये धुंकाः नं बेरोजगार जुयाच्वंगु खँ यानाः भाजु क्या. चन्द्रबहादुर दिक्क चायादी । थःगु कार्यकालया इलय् इमान्दार व कर्तब्यनिष्ठ धायेका च्वनादीम्ह भाजु चन्द्रबहादुर थौंतक नं उलि हे फुर्ति दुगु खनेदु । वय्कः थःगु पेशा जक धकाः सुंक च्वनामदी । समाज सेवा यायेगुली आःतक नं उलि हे इच्छा दु । सन् १९९० निसें हे समाज सेवा यायेगु यानादिल । थ्वहे झ्वलय् धयादी जापानिज पासापिनिगु ग्वाहालिं सतकय् च्वंगु उग्रतारा प्राथमिक विद्यालय, यलया चापागां ताहाखेलय् बागेश्वरी प्रा. विद्यालय, अले यलया हे झरुवारसीया नवज्योति प्राथमिक विद्यालय व ख्वपया सुडाल चरेलि प्रा. विद्यालययात आर्थिक ग्वाहालि यानागु खः ।” अप्वः यानाः विद्यालयया भवन हे दयेकाबीगु जुयाच्वन । थज्यागु ज्याया लागिं आर्थिक व बौद्धिक ग्वाहालि मित्र राष्ट्र जापानया क्याप्तेन किसिरो यानामोटो व याकोहानां यानादीगु खँ नं कनादी । मेगु समाजसेवाया हे झ्वलय् थःगु पुर्खांनिसेंया इतुम्बाहालय् च्वंगु पुलांगु बौद्ध सम्पदा केशचन्द्र पारावर्त महाविहारया संरक्षणय् नं वय्कः सक्रिय जुयाः ज्या यानाच्वनादीगु दु । थौंकन्हय् थुकेया मर्मत जुयाच्वंगु दु । थ्व संरक्षण समितिया वय्कः अध्यक्ष नं खः । नेपालय् च्वंगु मेमेगु ऐतिहासिक, धार्मिक अले सांस्कृतिक सम्पदा व शैक्षिक संस्थातय्गु पुनः निर्माण यायेगु व समाजसेवायात निरन्तरता बियाच्वनेगु वय्कःया इच्छा अझ नं ल्यं दनि । छम्ह स्वच्छ आचरण व सफल क्याप्टेन जुयाः थःगु कार्यकाल पूवंकाः आरामं जक च्वनाः ई छ्यायेगुुया पलेसा थःम्हं फक्व समाजसेवा हे यायेगु बिचाः दुम्ह भाजु क्या.चन्द्रबहादुरया ब्यक्तित्व पाखें झीसं नं छुं प्रेरणा कायेफुसा यक्व बांलाइ ।
       न्ह्ब्वःम्ह — मधु श्रेष्ठ

२००७ सालय् नेपालय् प्रजातन्त्र हयेगु नितिं बलिदान

     नेवाः सन्देश /यें
  २००७ सालय् नेपालय् प्रजातन्त्र हयेगु नितिं बलिदान विउपिं व सहिद जुयावने धुंकूपिं ब्यक्तित्व नं आःपाः दु । राणातय्सं शासन यानाच्वंगु इलय् राणा विरुद्धय् छुं भतिचा जक विद्रोह याःगु सिल धाःसा मृत्युदण्ड हे बीगु । मिजंतय्त हे राजनीति याना जुइ थाकुगु इलय् छम्ह नेवाः समुदायया मिसा जुयाः नं थःगु ज्यान पानाः अन्याय विरुद्धं संघर्ष यायेत न्ह्यचिलादीम्ह ब्यक्तित्व खः नानीमैंया नकःमि। थनिं चय्प्यदँ न्ह्यः येँया दुगंबहिली छगू महर्जन परिवारय् वय्कः जन्म जूगु खः। बाः बेखानारयण व मां पूर्णमाया महर्जनया कोखं जनम जूम्ह नानीमैंया थौंकन्हय् स्वम्ह मस्त व भाःत लिसें येँया प्यूखाय् च्वनादी । झिंच्यादँ दुबलय् अर्थात् वि.सं.२००० सालय् न्हुच्छेबहादुर नकःमि लिसे मतिना जुयाः इहिपा जूगु खः। उगु इलय् उकथंया अन्तरजातीय इहिपा यायेत वय्कःपिन्त तसकं थाकुल । बेजातलिसे वन धकाः वय्कःयात थःछेँय् तकं दुमकाल । उलि जक मखु थःछेँय् च्वंपिंसं वय्कःया भाःतयात जेलय् कुनेगु कुतः तकः याःगु जुयाच्वन । उगु इलय् देय्या स्थिति तसकं बांमलाः । देशय् प्रजातन्त्र हयेगु निंतिं संघर्ष यानाच्वंपिं सपूततय्गु नं ल्याः म्हो मजू । उकी मध्ये छम्ह वय्कःया भाःत न्हुच्छेबहादुर नकःमि नं खः । थुकिया बारे वय्कलं धयादिल— ‘जहान राजनीति यानाच्वंगु जिं छुं हे मसिउ । वय्कः भूमिगत जुयादिल । वयां लिपा जेलय् हे तल । थ्व खँ सिउगु इलय् खँ नाप जक इहिपा यायेलात ला कि छु धकाः तकं नुगः मछिंगु खः । थुगु इलय् छन्हु बालं च्वंच्वनाथाय् निम्ह मनूत खँय्तय्गु भेषय् डोको ज्वनाः वय्कःया थाय् नापलाः वल । म्हमसिउपिं मनूत आकाझाकां क्वथाय् दुहांवःगु खनाः वय्कः ग्यात । दुहांवःपिं मनूतय्सं वय्कःयात छिमि भाःत देय् व जनताया निंतिं बांलाःगु ज्या यानाच्वनादीगु दु धकाः थुइकल । लिपा धकाः सिल इपिं निम्ह ला वास्तवय् भेष हिलाः वःम्ह तुल्सीलाल अमातय व माधवलाल जोशी धकाःसा जुयाच्वन । उबलय्निसें तिनि राणातय्सं झी जनतायात यानातःगु अन्याय, अत्याचारया खँ वय्कलं नं थुइका दिल । देशया निंतिं थःम्हं फुगु योगदान बीमाः धइगु खँ नं तायेकादिल । अले निरन्तर रुपं वय्कः नं राजनीतिइ लगे जुयादिल । थुकिं यानाः वय्कःयात छक्वः ज्वना नं यंकल । गुला तक भद्रगोल जेलय् तल । जेल अनुभव बारे कनादी जेलय् मिसापिं ज्यानमारापाखें यक्व दायेके माल । तुतिइ थुकथं दाल कि हिया पलेसा स्यः हे पिहांवल । थुकिं यानाः तसकं उसाँय् मदयाः हिखि तकं फायेमाल । उगु इलय् मेपिं स्वम्ह पासापिं केशरी श्रेष्ठ, जगदीश्वरी श्रेष्ठ व उमादेवी श्रेष्ठ नं नापं संघर्ष यानादीपिं खः । थ्वहे इलय् नांजाःपिं राजनीतिज्ञत पुष्पलाल श्रेष्ठ, मनमोहन अधिकारी व शम्भुराम श्रेष्ठलिसे नं वय्कःया सम्पर्क अप्वया वन । उबलय्निसें वय्कः कम्यूनिष्ट सिद्धान्तयात नालाः थौंकन्हय् नेकपा (एमाले) लिसे आबद्ध जुयाः ज्या यानाच्वनादीगु दु । थुगु बैंशय् तक नं वय्कःयाके ज्या यायेगु उलि हे पूmर्ति दनि । थौंकन्हय् नेवाः स्वायत्त राज्य निर्माण यायेमाः धकाः नं वय्कलं उलि हे सक्रिय जुयाः लगे जुयाच्वनादीगु दु । न्हापाया तुलनाय् थौंकन्हय् मिस्त यक्व हे राजनीतिइ वयेधुंकूगु खनेदु । अथेखःसा. झी नेवाः मिस्त धाःसा म्हो हे जक राजनीतिइ दु । नेवाः समाज व सकल नेवाः मिसातय्गु उत्थानया निंतिं नेवाः समुदाय्या मिस्तय्सं नं राजनीति यायेमाःगु वय्कःया धापू दु । थौंकन्हय् न्हापा थें यक्व बांलाःपिं व त्यागीपिं नेतात खने मदुगुलिं धाःसा वय्कःयात दुःख ताः । थौंकन्हय् पार्टीया अवस्था नं न्हापा स्वयां यक्व हे पाःगु वय्कःया अनुभव दु । पार्टी दुने ध्यबा, नातावाद, कृपावादयात अप्वः महत्व बीगुलिं ज्या व त्यागया मूल्यांकन मदु । अथेखःसां राजनीति यायेगु त्वःते मजिउ धइगु वय्कःया धापू दु । अबलय् राजनीति यायेत थाकुगु इलय् छम्ह सामान्य मिसा जुयाः नं देश व जनताया लागिं छुं यायेमाः धइगु चेतनां जायाः वय्कलं थःगु ज्यानया समेत पर्वाह मयासे राजनीतिइ थःत पानादीगु खm । वय्कःया त्याग थौंया न्हू पुस्ताया लागिं छगू प्रेरणाया श्रोत जुइफु ।
              न्ह्यब्वम्हः मधु श्रेष्ठ

नातिबज्र वज्राचार्य भाषा संघर्षया छगू प्रतिक

नेवाः सन्देश /यें

   नेवाः भाय्या उत्थानया नितिं संघर्ष यानादीपिं व्यक्तित्वत झीगु समाजय् म्हो जक दु । झीगु मांभाय्, साहित्य, संस्कृति संगीत आदियात न्हंके मज्यू धैगु बिचाः दुम्ह अले उकिया नितिं थीथी कथं सेवा यानाच्वनादीम्ह छम्ह हनेबहःम्ह व्यक्तित्व खः “नातिबज्र वज्राचार्य”। थनिं न्हय्स्वदँ न्ह्यः भाजु दानरत्न वज्राचार्य व मय्जु मानकुमारी वज्राचार्यया कोखं थौंया भोताहिति, दगुबहालय् वय्कःया जन्म जुल । वयां लिपा मय्जु प्रमिला वज्राचार्य लिसे इहिपा जुल । वय्कःपिनि छम्ह काय् व छम्ह म्ह्याय् दु । वज्राचार्य कुलय् जन्म जूगुलिं व इलय् मचांनिसें हे पुजाआजा यायेमाःगुला जुहे जुल । उलिजक मखु आयआर्जनया ज्याय् तक नं ग्वाहालि यायेमाःगुलिं औपचारिक शिक्षा कायेगु अवसर मन्त । तर अनौपचारिक शिक्षा धाःसा कयादीगु दु । मचांनिसें नेपालभासा ब्वनेगु इच्छा दुम्ह भाजु नातिबज्र वज्राचार्यं न्हापाया खँ लुमंकादी “उबलय् छम्ह हनेबहःम्ह भन्ते गुरुजुपिन्त माःगु गुरुमन्दःया पुजा यायेमाःगुया अर्थ सीकेगु सपूm बियादिल । अले व सपूm थुइकेत नं जिं नेवाः भासं ब्वनेगु कुतः याना । वयां लिपा नेवाः भाय्या पत्रपत्रिका ब्वनेगु यानागु खँ नं कनादी ।” २००८ सालपाखे नेपालभाषाया पत्रिकात इण्डियां वइगु जुयाच्वन । उबलेनिसें हे धर्मोदय, थौंकन्हे आदि नेपालभासाया पत्रपत्रिकात ब्वनेगु जक मखु कविता छपुनिपु तकं च्वयागु खँ नं नातिबज्रं कनादी । व इलंनिसें हे च्वयेगु ब्वनेगु इच्छा दुगु जुयाच्वन । न्हापा न्हापा नेपालभाषाया साहित्य सम्मेलन थाय् थासय् जुइगु जुयाच्वन । थ्वहे झ्वलय् धयादी ‘कविता ब्वनाः न्यंकेगु इच्छा जुयाः नेपालभासा साहित्य सम्मेलन याःथाय् वनेगु । तर ग्यानाः ब्वने हे मफुत । गुबलें अन्तर हाइस्कूल साहित्य सम्मेलन, गुबलें पुस्तकालया सम्मेलन अले गुबलें थाय् थासय् त्वाःत्वालय् सम्मेलन जुइगु । अले मनूत धाःसा यक्व हे स्वःवइगु, थथे हे छथाय् कविता ब्वनेत मञ्चय् थहांवनाबले माइकया न्ह्यःने नर्बस जुयाः दःगु खँ नं लुमंकादी ।’थुकथं कविता च्वयेगु व नेपालभासाया साहित्य सम्मेलनय् ब्वति कायेगु मत्वःतुसें निरन्तरता हे बियाच्वनादिल । आखिरय् छन्हु वय्कलं सफलता पूर्वक थःम्हं च्वयागु कविता बांलाकक ब्वनाः हे न्यंकादिल । उलिजक मखु लिपाया सम्मेलनय् सिरपाः तक नं कयादिल । वयां लिपा पासा डबलकाजी लिसे मिलेजुयाः नेपालभासाया साहित्य सम्मेलन वय्कःपिसं हे सञ्चालन यायेगु यानादिल । नेवाःतय्सं नेपालभासाया साहित्य सम्मेलन मयाके बीगु नितिं जुजु महेन्द्रया पालय् सी.आइ.डी. तक छ्वयाहयाः सा¥है दुःख बीगु खँ नं कनादी ।वय्कलं कविता च्वयेगुया अलावा बाँबांलाःगु म्येत नं च्वयादीगु दु । भाजु नातिबज्रं पिकनादीगु कविताया सपूmत मध्ये “थम्हं थःयात लुइकाबलय्”, “जिवनया दुवातय्”, “सुति लः”, “मचा म्ये”, “जि हिरा” आदि खः । वय्कलं च्वयादीगु म्येया आल्बमत “स्वय्नगू”,“तय्जु” आदि खः।थौंकन्हय् नातिबज्रया सपूm पसः धालकि मस्यूपिं स्वनिगःबासित म्हो हे जक जुइ । न्हापा २००९ साल पाखेनिसें उगुंथुगुं पसः खः । थ्वहे सन्दर्भय् धयादी‘ नेवाः भाय्, साहित्यया न्ह्यागुं ज्याय् नं सक्रिय जुयाच्वंगु खनाः अन त्वाःया विद्वान मानदासं (चित्तधर हृदयया पाजु) सपू पसः ति, जिं नं ग्वाहालि यानाबी धयादिल । अले दुर्गालाल श्रेष्ठ, प्रेमबहादुर व इस्वरानन्दपिसं नं सपूm पसः तयेगुली प्रोत्साहन बियादिल । अथे जुयाः उबलेनिसें सपूm पसः तयागु खँ नं कनादी ।’पसः तयाः नीन्यादँ दुबलय् वय्कलं मुंकादीगु नेपालभासाया यक्व महत्वपूर्ण सपूmत दगुबहालय् ब्वयादीगु खः । आः हाकनं न्यय्दँया लसताय् नं फतिं फत्तले आःतक पिहांवःगु सपूmत फुक्क प्रदर्शन यायेगु कुतः नं वय्कलं यानाच्वनादीगु दु । थःगु छेँसं हे सपूm धुकू दयेकातयादीगु दु । अथेजुयाः स्वनिगःबासितय् मेथाय् मदुगु नेवाः भाय्या पत्रपत्रिकात नं भाजु नातिबज्रया पसलय् वनाः स्वःवनेगु चलन थें जुइधुंकूगु दु । भासिक ख्यःया ज्या धालकि ग्वाहालि यायेत न्ह्याबलें तत्पर जुयादीम्ह भाजु नातिबज्र पसः जक तयाः गुबलें नं सुम्क च्वनामदी । थ्वहे सन्दर्भय् धयादी पसलय् च्वनाः नेवाः संघ संस्थाया चिठ्ठीपत्र, ब्वनापौ, कार्डत हयाबी अले सम्बन्धित थासय् बियाबीगु, नेवाः संकिपा, नाटक आदिया टिकट मियाबीगु, थीथी ज्याझ्वः, सम्मेलनया नितिं लेख, कविता आदि त्वःताथकी अज्यागु फुक्कं सम्बन्धित थासय् बियाबीगु । उलि जक मखु एफ.एम.य् म्येत फरमाइस यायेगु पत्रत तकं त्वःताथकीगु अले बियाबीगु व मेमेगु नं फक्व ग्वाहालि यायेगु खँ नं कनादी । नेवाः भासं आखः ब्वंकीगु जगतसुन्दर ब्वनेकुथि दयेकेगु नितिं नं वय्कलं फक्व ग्वाहालि यानादीगु जुयाच्वन । थ्व ब्वनेकुथि दयेकेगु नितिं प्यब्वय् छब्व तक नं नेपाःमिपिनिगु खर्च मलाः । करोडौं धेबा जापानं ग्वाहालि याःगु खँ नं वय्कलं धयादी । नेवाःत स्वनिगलय् म्हो जुयावंगु कारण सरकार जक मखु नेवाःत स्वयम् नं खः धैगु वय्कःया बिचाः दु । छेँ मगाःपिं जक मखु गाःपिं नं आपाः यानाः पिने हे च्वंवनीगु चलन थें जुइधुंकूगु दु । थ्वहे झ्वलय् धयादी सन्ध्या टाइम्स न्हिपौ पत्रिका स्वनिगलय् च्वंपिसं अप्वः न्याना स्वइगु पत्रिका खः, थौंकन्हय् धाःसा सदां पत्रिका काःवइपिं नं च्यान्हुइ, झिन्हुइ छकः काःवइगु, थथे छाय् धकाः न्यनाबलय् जिपिं पिनेच्वंवने धुन धकाः लिसः बीगु । उलिजक मखु देसय् रोजगार चूमलाःगुलिं विदेशय् वनाः कमय् यायेत, ब्वनेत वनीगु जुयाः थथे म्हो जुयावंगु ला धैगु बिचाः नं प्वंकादी । थुलि बाहेक नेवाः भाय्, साहित्य, संगीत, संस्कृतियात ल्यंकातयेगु नितिं फक्व ग्वाहालि याना हे च्वनादीगु दु । वय्कलं यानादीगु सेवायात कदर यासें थीथी सिरपाः नं ब्यूगु दु । सिरपाःत खः “चित्तधर सिरपाः ११११”, “हःपाः सिरपाः ११२८”, “ईलोहं ज्ञानज्योति सिरपाः ११३०। भाजु हरिशंकर रंजितकारया सपूm उलेज्या  (११३१) स वय्कःयात हनेज्या नं जूगु खः । हनापौ विश्वब्यापी शान्ति अभियान २०५८ नेपालभासा एफ.एम. न्यँमिगुथि ११२६”, “बिरात नेपालभासा साहित्य सम्मेलन गुथि ११३१” । देछापौ“बिरात नेपालभासा साहित्य सम्मेलन गुथि १११६ । छम्ह नेवाः जुयाः नेपालभासाया सेवाय् हे थःगु जीवनया पूर्ण ई बियाच्वनादीम्ह भाजु नातिबज्रया ब्यक्तित्व पाखें झी नेपाःमिपिसं छुं शिक्षा कायेफःसा यक्व बांलाइ ।
        न्ह्यब्वम्हः – मधु श्रेष्ठ

स्व. भैरब गोपालया नामय् पौ छपौ

दाइ, ज्वजलपा  !
             झी न्हापा नमस्कार धायेगु चलन, थौं कन्हे ज्वजलपा । म्हुतुइ घानाथें जुइधुंकल, सकसियां । बिभाषीतसें नं थुइधुंकल थ्व नमस्कार धाःगु धकाः । दाइयात नं थथे हे धयाच्वना, ज्वजलपा ! दाइ ! छि अजूचाल जुइ  थ्व पौ च्वयाहःम्ह मनू, मथुरा साय्मि धाःम्ह सु जुल जुइ धकाः । छि पक्का नं अजू हे चाःगु खइ, छाय्धाःसा दाइनं जितः म्हस्यूगु हे मदुनि, न गनं खंगु हे खइ । अथे ला दाइयात नं जिं गनं खनागु याद मदु, नतुसुुतु ब्याःगु नं ख हे मखु । थथे म्हमस्यूम्ह मनुखं म्हमस्यूम्ह मनूयात पौ च्वयाहल धायेबले विश्वया च्यागू आश्चर्यजकं जूवन ला कि छु धयाथें च्वंवनेफु, करपिन्त । न्ह्यागु थजुइब्यु, दाइयात पौ च्वयेत ल्हाः उलिउलि सनाच्वंगु तःन्हु दत । थौं च्वया हे छ्वया । छकः क्वथ्यंक ब्वना बियादिसँ । दाइ ! जि पद्मोदय हाइस्कूलया विद्यार्थी,        एस्.एल्.सी.बलय् । थ्व बि.सं. २००८ सालपाखेया खँ । नेपालभाषा कयाः ब्वनागु । प्रेमदाइनं ब्वंकादीगु । उबलेया पाठ्य सपूm छगू “मुना स्वां” नं खः । उकी दाइयागु छपु कविता नं ब्वनेमाः । ‘आहा ! देश थ्व जिगु नेपाः ।’ राष्ट्रिय भावनां बिलिबिलि जाःगु । नेपाः बांलाःगु । चिकिचापुगु कबितासां स्वयेज्यूगु खँ ।‘च्वे दु हिमाल पर्वतराज, क्वे च्वन हिन्दुस्तान महान, पुण्य प्रकृतिया तसबिर तप्पाः ! आहा देश थ्व जिगु नेपाः ।’खः दाइनं धयादी थें च्वये पहाड पर्वतया जुजु हिमायया बास दुसा भौगोलिक स्थितिकथं क्वसं भराय्धंगु हिन्दुस्थान दु । अले यचुगु, पिचुगु, बांलाःगु, स्वःलिसे स्वये मगाःगु प्रकृति नं प्यख्यरं दु । अय्जुयाः दाइयात थ्व साप बांलाः ताल । दाइनं च्वयादी‘झरझर झरना क्वहाँवोगु पर्वतया खुसि अति बांलाः आतपतेजे चम्के जूगु चमचमथीगु व खुसि बांलाः ।’खः दाइनं धयादी थें पहाड पर्वतं क्वब्वां वयाच्वंगु लःधाः अले प्वालाप्वालाथीक बाःवयाच्वंगु व खुसिया लः नं साप बांलाः । स्वयेबले मन हे चंचं धाः । अय्जुयाः दाइयात थ्व नं बांलाः ताल । अले अन्तय् दाइनं धयादी ‘रस परिपूर्णगु स्वांया जा छु खँ, केवल कंझाः गुलि बांलाः मेमेथाय्या यक्व स्वया जा, भतिचा जक नं गन आपाः । आहा ! देश थ्व जिगु नेपाः ।’खः । दाइनं धयादीथें, कं हे बांलाः धासेंलि स्वांयागु ला खँ हे मन्त । बांलात । नस्वात । अले मेमेथाय् यक्व दुसांतबि झीथाय् दुगु भतीचा नं इमिथाय् स्वयाः तःजि । तःधी जुयां छु याये । किसिया ला नये मज्यू । चिक्कुसां थ्व नेपाः हे झः झः धाः । बांलाः । अति बांलाः । खः । अथे हे धकाः ब्वंकूगु । अथे हे च्वयाः जाँचय् नं पास जूम्ह जि । खः जुइ, उगु इलय् । आः अथे मखुत । दाइनं थःगु इलय् खंगु सुन्दरता व स्वच्छन्दता आः माला जुल छु, फुक्क हे थन अःखः जुयाबिल । दाइनं थ्व खँ स्यू ला, मस्यू ला । दाइनं खनादीगु बांलाःगु प्रकृतिया लु, आः गन दु धकाः माला जुइमाल । पर्वतं क्वब्वां वयाच्वंगु झ्वाला नं स्वयेथाय् मदु । खुसि न्हापा थें न्ह्या हे मन्ह्याये धुंकल । न्ह्याःगु लः स्वःसां चमचम मथी धुंकल । न्ह्यःने नं मनू म्वाय्कं मवं । वनीपिसं न्हाय्प्वाः तीमाः । थुल जुइ हला दाइनं जिगु खँ । छु याये । सत्य थ्व खः थांै खने दयाच्वंगु । कंझाः हे चतक्क च्वनाः बांलाः खनीगु दाइयागु मिखा धन्य खः । दाइ ला थ्व प्रशस्ति जकं खःला धया थें जू । मखु धयागु जूसा, ह्याउँयात ह्याउँ धायेगु खःसा, वाउँयात वाउँ धायेगु खःसा, सत्य इकिधिकि सनी मखु । सत्य, सत्य हे । दाइ ! सत्य थ्व खः कि थौं नेपाः वहे खयाः नं नेपामित वहे मखयेधुंकल । पुलांपिं वनी, न्हूपिं वइ । थ्वला संसारया चालचलन हे जुल । छम्ह वन । निम्ह वल । म्ह ग्वलं ल्याः खायेबले उपो खाःसां झी धयापिं मनूत, छधी, छपाँय् जुयाः च्वना मबिल । उकिं दुसां खनेमदया बिल । दुपिंके नं थः मांया आत्म न्हीकेत सकलें जाना मबिल । थम्हं थःगु भाय् ल्हानामबिल । स्वब्वय् छब्व मनूतसें थःगु भाय् ल्हायेगु ला त्वःते हे धुंकल । त्वःताः वनाच्वंगु दु । धुकुती मतँसे क्वजक वनेबले लिपा छु जुइ । अथे हे जुया वनाच्वन थन । दाइयात धयाच्वने माःगु मखुत ।०७ सालय् प्रजातन्त्र वल धाल । खः जुइ । क्रुर शासकया ल्हाःतिं झीपि मुक्त जुल धाल । खः ला, मखु ला । आः वयाः लोकतन्त्र धाल, गणतन्त्र नं वल धाल । खः ला, मखु ला । भ्वाथःगु गाडी चीकाः न्हूगुली च्वने दइगु ला धया थें जूगु नेपाः नं न्हूगु नेपाः दयेके हे धाःगु । खइ का धकाः च्वनागु । थ्वला भ्वाथःगु स्वयाः नं झन भ्वाथःगु जुयाबिल । थुल जुइ हला दाइनं जिगु खँ । छु धाये ।अथेभनं छु जुल ले अपाय्च्वः धकाः न्यने मास्ते वल जुइ दाइया । छु धाय्, धायेगु खँ ला च्वयां पूmचाइ थें मच्वं । अय्नं, मुख्य माःगु हे छु जनतायात ?  नयेत, च्वनेत, म्वायेत । जीवनया मूल आधारभूत आवश्यकता धयागु हे छु ? नसात्वँसा, लः, फय्, जः । थुपिं हे मखु ला । खः । खःसा अय्सा नयेत नसा माल । बजारया फुक्क फुक्कया भाः थाहाँ वनाच्वन । चि, चिकं, मचिकं दक्व दक्वया । प्यंथः धेबा दुम्हस्यां च्यागः फुके मालाच्वन । गन काःवनेगु । न्ह्याकथं मुनाःसां पुलाः न्यायेत स्वइपिन्त नं बजार शून्य जुयाच्वन । सरकारं बी मफया वन । ग्याँस सिलिण्डर उकुन्हु लँय् हे लाकालुकु यायेमाल । धाःसा पत्याः जुइ मखु दाइया । थन त्वनेत लः मदु । न्यान्हुइ छकः हिती लः वइ । न्हिकां झंगः, चाकां झंगः जुयाः म्वानाच्वने माः । न्हिनय् नं कां, चान्हय् नं कां । न्हिच्छिया झिंप्यंगू घौ मत स्याना हइ । थौंकन्हे । लोड सेडिङ्ग धाइगु जुयाच्वन । कल कारखाना, उद्योग ब्यवसायया ज्या मत मदयाः बाबू वनाच्वन । थन थथे हे जुयाच्वन । मेगु धयागु, च्वनेत थाय् माल । बुँ गन काःवने । छेँ छखा मदयेक जीवनभर बालं जक च्वनाः थःगु गतिपति दइ ला । थथे हे जुयाच्वन, यक्वसिया । दुपिं भचाभचासिया नं सतकय् लाःगु छेँ, तब्या यायेगुया नामय् डोजर हयाः घ्वाररर घिरर थुनाच्वन । धुफ्वः दनाच्वन । लापाँय् ख्वाख्वात्यानाकाःगु म्ह थें जुयाच्वन सतक सतकया छेँ । नेपाःयात आहा ! गये धायेगु आः । हालां हाले मदु । ख्वयां ख्वयेमदु । पुलिसं झातापाता याइ । थःगु पुर्खानिसें च्वना वयाच्वनागु, जग्गा धनी पुर्जा दःसा च्वने मदइन । जनताया लागि थ्व सरकार धाइ धायेत । थ्वहे सरकारं उठिबास यानाच्वन जनतायात । धायेगु छगू, यायेगु छगू । गनं थ्व नेपाःया आदिबासी जाति जनजातियात थिकः न्हुकाः देशं पिने ला वाये यनेत स्वःगु मखु ला ? हालत थन्याःगु जुयाच्वन, दाइ । छितः धायेगु ला, मधायेगु ला । छता मेगु नं धाये, संविधानयागु । दाइयागु ईयात ला पञ्चायती काल धाइ । शासकत राणा सरकार हे जुल । आः जनतां ल्यया छ्वःपिन्त सभासद धाइ । अनं मन्त्रीसन्त्रीत ल्यइ । जुजु मखु, आः राष्ट्रपति । ६०१ सांसदत दु । जनताया लागि धकाः म्वायेचुइक तलब व भत्त फयाः विधान दयेकेत वंपिं । निदँय् दयेके धाःपिसं प्यदँ दइन, दयेकूगु मखुनि । दयेकीगु हे खः ला, मखु ला । दये हे कूसां जनताया ख्वाः स्वयाः दयेकीगुया छु ठेकान दु । संघीय गणतन्त्रया सः थ्वयाच्वन । स्वायत्त राज्यया माग यानाच्वन । मबीगु चालबाजी जुयाच्वन । बी हे मखु धाःसा व ला ल्वाना हे कायेमाः । ल्वायेत छप्पँ जुइमाः सकलें । का, धयादिसँ दाइ, थ्व खँ खः ला कि मखु । थन थथे नं जुयाच्वंगु मदु दाइ । आः ययेगु छु ! दाइ ! च्वया जक वंसा मेगु नं यक्व खँ दनि । दाइया लाः ला, मलाः ला । अय्सा मेगु खँ लिपायात तयाः थौं थ्व पौ थन हे दिनाछ्वये ला कि छु याये दाइ ? छता खँ, दाइ गथें थन झाःसा हानं छिसं ‘आहा ! देश थ्व जिगु नेपाः’ धयाः थन्यागु कबिता च्वया मदीसां जी ला । थनया सारासारा जनता वाथावाथा कनाः दुनें दुनें मि जुयाः च्वंच्वंगु दु । सी बच्छि म्वाये बच्छि जुयाः म्वानाच्वंगु दु । लाकमं प्यंकेत तुति जक ल्ह्वने मफयाच्वंपिं, सकलें । गन प्यंके गन प्यंके जुयाच्वंगु तं गनं छितः दिकेहइ जनतां । आः नं ‘आहा ! देश थ्व ... धयाजूसा सरकारय् च्वंपिं छपुचः नायः नकिंतसें छितः स्वांमाः क्वखायेकाः तक्मा नं बीफु । छता खँ । थुखेर जनतायात म्हसीका दिसँ । इमिगु नुगलय् दुहाँ झासँ । मखुसा इमिसं छितः लाफः पीत वँय्चाः खिचायात ल्यू थें, थ्यंमथ्यं स्वंगू करोड जनतां लित्तुल्यू वयेफु । खँ थुइका दिसँ ।’अय्सा दाइ, थौं थन हे दिनाछ्वय् । झी लिपा नापलाये । थुकिया लिसः वःसा ल्यं खँ लिपा हे च्वये । हवस्सा !
   
      छिम्ह किजा भाजु,
     जि मथुरा साय्मिजु
  ११३२ सिल्लागा, दुतिया ।